In 1999 my article James Carter Ruined My Life was translated into Dutch and published by the Amsterdam-based online magazine Writers Block. Because I have instigated a strict policy of posting any of my writings translated into Dutch, I’m obligated to put it here. You laughed and cried at the original English version — now live it all over again in mellifluous Dutch!
Related PostIn de zomer van 1985 maakte ik mij op voor een Europese tournee met een bigband onder leiding van de uit Detroit afkomstige trompettist Marcus Belgrave. De groep was samengesteld uit docenten en ondersteunend personeel van het Michigan’s Blue Lake Fine Arts zomerkamp. Dat jaar had de bigband een uitzonderlijk sterke bezetting; naast Marcus en piano-legende Harolf McKinney, hadden we mensen die gespeeld hadden met Buddy Rich en Woody Herman en verscheidenen hadden hun sporen verdiend in bigbands van naam.
Nadat een van de saxofonisten niet mee bleek te kunnen als gevolg van een persoonlijke crisis die zijn weerga niet kende, kregen we te horen dat zijn plaats zou worden vervuld door een zestienjarige puber uit Detroit. Op dat moment toerde het knulletje nog in Europa met een groepje studenten van Blue Lake, maar hij zou binnen enkele weken terug zijn. Sommige bandleden dachten nogal sceptisch over deze ontwikkeling (ik was één van hen). Anderen, waaronder Marcus, kenden de jongen en zeiden dat er geen reden tot zorgen zou zijn. Bovendien: hij was de tweede tenor. Dus wat zou er mis kunnen gaan?
Zijn naam was James Carter.
En ik was eerste tenor...
In afwachting van zijn komst, kwamen mij steeds vaker lovende verhalen ter ore - Oh man, die jongen is zo goed! Wacht maar af, hij zal je nog behoorlijk verrassen - en langzaamaan begon ik tegen zijn komst op te zien. Aangezien ik verder de enige in de band was die sax speelde, wilde ik absoluut niet verrast worden. Ik was vierentwintig jaar oud, acht jaar ouder. Zo goed kon hij niet zijn.
Ik hoopte dat hij zich koest zou houden, zonder al te veel serieuze fouten zou spelen en verder wilde ik zo min mogelijk met hem te maken hebben. In een bigband geldt de regel: je hebt de eerste tenor sax en dan is er nog iemand die verder niet ter zake doet. En aangezien ik de eerste tenor sax speelde in deze band, vond ik deze benadering natuurlijk volkomen terecht...
Zodra ik hem hoorde, wist ik dat hij het was. Het was tussen twee sessies door, op een van die zeldzaam slome dagen waarop de kampleiders het ervan nemen en het er roerend over eens zijn dat het zomerkamp een fantastische plek had kunnen zijn ware het niet dat die verdomde kinderen niet in de buurt waren. We zaten lekker onderuit toen plots vanuit de nabij gelegen bossen het onmiskenbare gekreun van een tenorsax klonk. James kon ieder moment arriveren en ik realiseerde me meteen dat hij daar stond te blazen. En ik realiseerde me ook dat ik verdomd diep in de stront zat.
Geloof het of niet, maar het geluid van James als zestienjarige verschilt weinig van het geluid James vandaag de dag. Dat massieve, prachtige geluid. Dat te grote zelfvertrouwen en de niet aflatende neiging om altijd net iets te ver te gaan. Hij was afschuwelijk goed en hij wist het.Ik wist het ook en ik vond hem duivels.
Het was niet alsof hij Mozart was en ik Salieri. Denk eerder in de lijn: hij was Mozart en ik de loodgieter.
Ongevraagd werd ik de oppas van James, hij was mijn kamergenoot tijdens de tournee. En hoewel ik talloze malen de kans heb gehad hem te smoren met een kussen of hem voor een rijdende auto te duwen, heb ik dat toch maar niet gedaan. Dit gebrek aan initiatief van mijn kant, kon te zijner tijd wel eens mijn grootste bijdrage aan de jazz blijken. Laten we hopen van niet.
De vraag is natuurlijk hoe hij zo monsterlijk goed geworden is. Om te beginnen is hij een geboren musicus. In het kamp bevond zich een soort museum met zeldzame en exotische instrumenten, Normaal gesproken mocht je daar niet aankomen, maar James, die binnen de kortste keren door iedereen op handen werd gedragen, kreeg toestemming om wat te experimenteren. Welk instrument hij ook oppakte, binnen enkele minuten had hij voor elkaar (Serpent? Oude koek... Buccina? Heb ik gedaan... Didgeridoo? Ga ik morgen doen.).
Maar er is meer. James was bijzonder gedisciplineerd waar het oefenen betreft. Niet dat hij dingen als toonladders speelde, dat heb ik hem nooit horen doen, hij speelde gewoon. Constant. Altijd. Altijd zat hij met een walkman op te luisteren naar saxofonisten, met engelengeduld zocht hij uit wat ze precies deden. Meer dan eens werd ik ’s nachts wakker van James die in het donker zachtjes - maar niet zacht genoeg - licks die hij op zijn walkman had gehoord probeerde te spelen.
"James, het is verdomme DRIE UUR ’s nachts. Ik moet om zeven weer op. Ga nou naar bed, man"
"Sorry, ik wilde even iets uitproberen.”
Het klinkt als een cliché, maar het is voorgekomen dat ik hem ’s ochtends met zijn saxofoon in bed aantrof. Alsof hij, vechtend tegen de slaap, nog een laatste lick probeerde uit te werken maar strijdend ten onder was gegaan. Voorzichtig pakte ik dan de sax uit zijn armen en legde de toeter in de koffer.
Als ik terugdenk aan James als zestienjarige, valt een aantal dingen op. Om te beginnen - en dat geeft inzicht in de James van nu - kon James perfect R&B spelen. Als hij wilde, kon hij je met die R&B-licks om de oren slaan. Hij beheerste die echte gillende blues-krijs (lukt mij nog steeds niet) en iedere keer ging het publiek uit zijn dak. Minstens even belangrijk: James hield ervan om het publiek uit zijn dak te laten gaan. Hij maakte ze gek. Hij haalde een noot uit de toeter, boog die noot met negen verschillende vingerzettingen om uiteindelijk af te sluiten met een raspende, irritante krijs, die natuurlijk weer de perfecte noot was voor precies dat moment.
Een van de trompettisten wees me erop - een duidelijke poging me wat op te vrolijken in zware tijden- dat James veel luisterde naar baritonsaxofonist Leo Parker. ’Ah man, maak je niet druk, hij doet gewoon Leo Parker na.’ In zekere zin was dat waar, een hoop trucs die James toen gebruikte kwamen inderdaad van Leo Parker. Maar James kon nog veel meer grappen uit zijn mouw schudden.
Op een gegeven moment verbleven we in de kelder van het Heidi House, waar de oorspronkelijke oprichters van het camp, Fritz en Gretchen Stansell, wonen. Ik ben een goede vriend van hun zoon Tom. Tom woont tegenwoordig in Kopenhagen met zijn vrouw en dochter. Hij ontmoette zijn vrouw tijdens de tournee in kwestie, dus voor lang niet iedereen was de onderneming een ramp. Tom had een enorme platencollectie en James stortte zich er onmiddellijk op. Bij Tom hoorde hij voor het eerst werk van Johnny Griffin & Lockjaw Davis en hij begon zich er serieus in te verdiepen. Bijzonder serieus trouwens. Als James iets hoorde dat hem beviel, dan geen glimlach of een ’hé, te gek!’ of zoiets. Diepe lijnen verschenen op zijn voorhoofd en zich diep concentrerend, probeerde hij te achterhalen wat er gebeurde.
Op het persoonlijk vlak konden we wel aardig met elkaar opschieten. Zeker als je bedenkt dat ik degene was die James ’s avonds in en ’s ochtends uit bed moest schoppen en er feitelijk op moest toezien dat hij niet in de problemen kwam. Tegelijkertijd was ik vreselijk jaloers op hem. Behalve een briljant saxofonist was hij knap om te zien en erg populair bij de meisjes in het kamp. Om kort te gaan, hij was precies het tegenovergestelde van alles dat ik was toen ik zestien was.
James wist, zoals iedereen wist, dat mijn spel niet eens in de buurt van het zijne kwam. Hij speelde de partijen van de tweede tenor maar kreeg het leeuwendeel van de solo’s. Hij kreeg ze gewoon in de schoot geworpen: “Laten we James deze solo geven: hij is jong en kan spelen als een gek. Het publiek zal het fantastisch vinden!” Ik was als de dood dat iemand zou voorstellen om een tenor-battle houden, James zou mijn rammelende spel als een slachter hebben afgemaakt.
Er kwam geen duel.
De rest van band begreep wel dat ik me in een lastige positie bevond en ze hielden rekening met mijn gevoelens. Marcus was cool, hij bleef me steunen terwijl mijn zelfbeeld nog nooit zo negatief is geweest als die zomer.
James was verdomme gewoon een aardige jongen. Natuurlijk, hij had een vreselijk groot ego - wat wil je? Hij was zestien en kon de meest ongelooflijke de dingen met de sax en dat wist hij, maar hij was niet egoïstisch. Ongeacht het nummer, het tempo of de toonsoort, als er werd gevraagd “Wie wil een solo spelen", dan knikte hij, wachtte keurig op zijn beurt en zou uiteindelijk een solo spelen die zijn sax liet roken.
Was hij geweest zoals de meeste tieners, dan zou hij hoogstwaarschijnlijk op een gegeven moment tegen mij, zijn gevangenisbewaarder, iets gezegd hebben als ’Ik blaas je tegen de vlakte’. Hij deed het niet.
Wel begon hij me op een gegeven moment ’Lip’ te noemen, omdat ik aan de lopende band nerveuze grapjes liep te maken en omdat ik in die tijd een probleem had met mijn embouchure. James merkte dat direct. Hij zei het niet uit onaardigheid, hij wilde er alleen zeker van zijn dat ik wist dat hij het wist.
Een muzikale momentopname. In Arhus (Denemarken) vond na afloop van het concert een jamsessie plaats. James pakte op een gegeven moment iemands altsax en werkte zich door alle overgangen van een up-tempo versie van Cherokee alsof hij degene was die het nummer geschreven had. Fere Noren, een goede Zweedse trompettist en lid van de bigband (die tegenwoordig de leider is van het Stockholm Jazz Orkest), concludeerde met een zwaar Zweeds accent: “Bird! Bird! Man! He sounds like Charlie Parker!"
Na de tour stopte ik met spelen. Iedereen ging naar huis, ik besloot naar Parijs te gaan om mijn wonden te likken en het geld dat ik met de tournee verdiend had te besteden aan een vrouw die uiteindelijk mijn echtgenote zou worden. Ik besloot de saxofoon aan de wilgen te hangen omdat ik vond dat er geen plaats was voor een tenor-saxofonist van mijn niveau op een planeet waar ook zestienjarigen rondliepen die konden spelen als James Carter.
Zes maanden later pakte ik, ondanks James, de sax weer op. Ik had me gerealiseerd dat ik, als ik geen saxofonist kon zijn, werkelijk niet wist wie of wat ik dan wel was.
Ik ben bijzonder trots op James en wat hij bereikt heeft. Ik heb hem hard zien werken en alles dat hij bereikt heeft, is zonder meer verdiend. De jonge mister Carter heeft me wel in een paradoxale situatie gebracht: als ik later groot ben, wil ik kunnen spelen zoals dat ventje.
